De weinige biografische gegevens die wij over Benedictus bezitten, zijn afkomstig uit het tweede boek van de “Dialogen” van paus Gregorius de Grote (+604). Gregorius heeft Benedictus niet persoonlijk gekend, maar ondervroeg monniken die Benedictus wel gekend hebben.
Volgens Gregorius was het leven van Benedictus als volgt verlopen:
Geboorte te Norcia. Hij had een zus, Scholastica genaamd.
Hij ging zich te Rome bekwamen in de “artes liberales”, maar brak zijn studies voortijdig af.
Hij trok zich terug in de eenzaamheid, eerst te Enfide, later te Subiaco.
Te Subiaco nam hij de leiding over een twaalftal kloostertjes.
Hij stichtte ook de klooster van Montecassino, waar hij zijn Regel opstelde.
Hij stierf te Montecassino.
Dom A. de Vogüé heeft aangetoond dat Gregorius afhankelijk is van oudere hagiografische bronnen zoals “Het leven van Antonius” van Athanasius, de “Dialogen” van Sulpicius Severus en de “Historia Lausiaca” van Palladius. Zo blijken de mirakelverhalen uit het “Leven van Benedictus” volgens dom M. Mähler terug te gaan op een bijbels voorbeeld. Gregorius zag Benedictus als iemand die in het voetspoor trad van de bijbelse profeten zoals Mozes, Elia, Elisa, David.
Traditioneel plaatst men de geboortedatum omstreeks 480 en zou hij op 21 maart circa 550 gestorven zijn.
DE REGEL VAN SINT BENEDICTUS
Benedictus was niet de eerste monnik in de kerkgeschiedenis. In het Midden-Oosten waren hem al 3 generaties monniken voorafgegaan en een aantal van hun geschriften was al in het Latijn vertaald o.a. door Hiëronymus, Rufinus en Pelagius. Ook in het Westen waren er al monniken. In Zuid-Gallië bestonden al bloeiende monastieke gemeenschappen. Daar had abt Johannes Cassianus geleefd en hij was door zijn geschriften een grote schakel tussen het monachisme van Beneden-Egypte en het Westen. Ook in de onmiddellijke omgeving van Benedictus waren al monniken. Daar trof hij de zogenaamde “Regel van de Meester” aan die geïnspireerd was door de geschriften van Cassianus.
Ook zijn Regel is niet totaal origineel zoals men eeuwen gemeend heeft. Benedictus heeft in vrij grote mate inspiratie gezocht in de “Regel van de Meester”, maar met verbeteringen, aanpassingen en aanvullingen. Zijn vertrouwdheid met de monastieke literatuur (o.a. het Klein Asceticon van Basilius, de Regel van Pachomius) en zijn persoonlijke ervaring lieten hem toe in die Regel de wijze normen vast te leggen die het leven in het klooster zouden ordenen.De Regel is geen leerstellig traktaat, wel een handboek tot praktische regeling van het leven van elke dag. Hij geeft de fundamentele principes om het leven van een groep monniken die God willen zoeken in gebed en arbeid, goed te ordenen. Sommige voorschriften zijn zo aangepast aan de tijd van Benedictus dat zij nu verouderd zijn, maar de algemene normen hebben niets van hun waarde verloren. Kenmerkend voor de Regel is zijn zin voor evenwicht en maat, zijn zin ook voor “discretio”, de moeder van alle deugden. Terwijl de “Regel van de Meester” het leven in het klooster uitsluitend rond de abt organiseert, schuift Benedictus een nieuwe dimensie naar voren: de broederlijke relaties en de uitingen van onderlinge liefde. Daarbij heeft hij een scherp gevoel voor personen en omstandigheden en grote aandacht voor het subjectieve en kwalitatieve aspect van zijn observantie. Herhaaldelijk legt hij in zijn uitspraken het accent op de kern van het monastieke leven: de liefde.
Heeft Benedictus een eigen plaats in de monastieke traditie? Zeker en vast! Hij heeft namelijk een eerste poging gedaan om een synthese te bewerken tussen twee nogal verschillende typen van monastiek gemeenschapsleven. Daar was vooreerst het cenobitisme van Beneden-Egypte dat door Cassianus aan het Westen was doorgegeven en dat aanmerkelijk verschilde, niet alleen van het cenobitisme van Basilius en Augustinus, maar ook van dat van Pachomius in Opper-Egypte. In Beneden-Egypte staat de woestijnervaring van de anachoreten aan de oorsprong van heel het monnikendom.
Elders ontstaat gelijktijdig een andere vorm van cenobitisme dat gericht is op de beleving van de christelijke broederlijkheid en dat zich inspireert op de eerste christenen van Jeruzalem. Hier zijn de horizontale lijnen van de betrekkingen tussen de broeders veel sterker uitgewerkt. Dat geeft de eigen kleur aan het monachisme van Cappadocië en waarschijnlijk ook in Syrië. Ook Augustinus en zijn clerus in Afrika behoort tot dit type.
De eerste vorm van cenobitisme was doorgegeven door Cassianus en had gestalte gekregen in de Regel van de Meester; de tweede vorm had zijn neerslag gevonden in de Regels van Basilius en Augustinus.Nu blijkt dat alle belangrijke wijzigingen welke Benedictus in de Regel van de Meester heeft aangebracht in de lijn liggen van die tweede vorm van cenobitisme. Het zijn vooral de gevoeligheid voor de persoon en zijn individuele noden en de aandacht voor de persoonlijke betrekkingen in de monastieke gemeenschap die hier haar intrede doen. De bron nu waaruit Benedictus vooral zijn inspiratie geput heeft, is de Regel van Augustinus geweest.
Kort overzicht
Men zou de Regel als volgt kunnen indelen:
Deel 1: Geestelijke leidraad
Proloog: Een persoonlijke uitnodiging
Hfst. 1-7: Over de verschillende soorten monniken
Over de hoedanigheden van de abt
Over het raadplegen van de broeders
Over de mogelijkheden om goed te handelen
Over de gehoorzaamheid
Over het stilzwijgen
Over de nederigheid
Deel 2: Institutioneel en disciplinair deel
Hfst.8-20: Over het werk Gods (= koorgebed)
Hfst.21-30: Over de tucht
Hfst.31-41: De econoom en de broederlijke dienst
Hfst.42-49: Leefregels in de gemeenschap
Hfst.50-57: Klooster, bidplaats en buitenwereld
Hfst.58-61: Aangroei van de gemeenschap met nieuwe kandidaten
Hfst.62-65: Eigen plaats van de monnik binnen de gemeenschap
Hfst.66: De portier als schakel tussen de binnen- en buitenwereld
Besluit van de eerste versie van de Regel
Hfst.67-72: De weg van de liefde in het klooster
Hfst.73 Epiloog: Tweede slot van de Regel
Nederlandse uitgaven
Sint Benedictus, Regel voor monniken, vertaald door F. Vromen, Slangenburg 1983
M. Coune, De Regel van Sint-Benedictus, Zevenkerken 2000
M. Coune, De Regel van Sint-Benedictus dag aan dag, Zevenkerken 2000
De Regel van Sint-Benedictus, vertaald door V. Hunink, Amsterdam 2000